Месяц: Май 2020

Առաջադրանք գրքից.

Վարժություն 516.

Հաշվեք՝.

ա) √4²=4

բ) √3,1²=3,1

գ) √(-1)²=1

դ) √(-5)²=5

ե) √1,13²=1,13

զ) √(-7,2)²=7,2

է) √(-0,3)²=0,3

ը) √(-57,1)²=57,1

Վարժություն 522.

Հաշվեք՝.

ա) √4*9=√4*√9=2*3=6

բ) √9*16=√9*√16=3*4=12

գ) √16*25=√16*√25=4*5=20

դ) √25*49=√25*√49=5*7=35

ե) √25*36*9=√25*√36*√9=5*6*3=90

զ) √49*64*100=√49*√64*√100=7*8*10=560

Վարժություն 523.

Արտադրիչը հանեք արմատանշանի տակից․

ա) √12=√3*4=√3*√4=√3²*√4=3√4

բ) √18=√9*2=√9*√2=√9*√2²=2√9

գ) √20=√10*2=√10*√2=√2²*√10=2√10

դ) √24=√12*2=√12*√2=√12²*√2=12√2

ե) √27=√9*3=√9*√3=√9²*√3=9√3

զ) √28=√14*2=√14*√2=√14²*√2=14√2

է) √32=√4*8=√4*√8=√8²*√4=8√4

ը) √45=√5*9=√5*√9=√5²*√9=5√9

թ) √50=√5*10=√5*√10=√5²*√10=5√10

ժ) √72=√8*9=√8*√9=√8²*√9=8√9

Վարժություն 526.

Հաշվեք՝

ա) √8*√50=√400=20

բ) √27*√12=√324=18

գ) √18*√50=√900=30

դ) √32*√72=√2304=48

ե) √40*√55*√22=√48400=220

զ) √21*√35*√15=√11025=105

է) √6*√30*√245=√44100=210

ը) √245*√27*√60=√396900=630

թ) √242*√98=√23716=154

Վարժություն 527․

Հաշվեք՝.

ա) √8*√8=√64=8

բ) √3*√75=√225=15

գ) √20*√45=√900=30

դ) √98*√50=√4900=70

ե) √40*√10=√400=20

զ) √27000*√30=√810000=900

է) √640*√1000=√640000=800

ը) √25000*√1000=√25000000=5000

Վարժություն 530․

Հաշվեք՝.

ա) √49/81=√49/√81=7/9

բ) √64/100=√64/√100=8/10

գ) √1 7/9=√16/9=√16/√9=4/3

դ) √2 1/4=√9/4=√9/√4=3/2

ե) √169/841=√169/√841=13/29

Այս պատմությունը դեռեւս տեղի չի ունեցել, բայց անպայման տեղի կունենա վաղը: Ո՞ր պատմությունը: Ահա թե ո՛րը:
Վաղը մի իմաստուն, ծեր ուսուցչուհի շարք կանգնեցրեց իր աշակերտներին եւ բերեց Անցյալ ժամանակների թանգարան, որտեղ ցուցադրված էին անցյալից մնացած, այժմ արդեն բոլորովին անօգտագործելի իրեր, ինչպես օրինակ՝ արքայական թագը, թագուհու զգեստի տուտը կամ այն ջարդոնը, որ Մոնց քաղաքում անվանում են տրամվայ:
Մի ցուցափեղկում դրված էր քիչ փոշոտված «Լաց լինել» բառը:
Վաղվա աշակերտները կարդացին քարտը եւ ոչինչ չհասկացան:
_Սինյորա ուսուցչուհի, այս ի՞նչ է նշանակում:
_Գուցե սա հնադարյան զարդարա՞նք է:
_Գուցե սա մնացել է դեռ էտրուսկների՞ց:
Ուսուցչուհին բացատրեց, որ այդ բառը մի ժամանակ կարելի էր հանդիպել ամեն քայլափոխում եւ ցավ էր պատճառում: Նա ցույց տվեց երեխաներին մի փակ սրվակ, որի մեջ պահած էին արցունքներ, հիմա արդեն մոռացվել է, թե ումն են դրանք: Գուցե դրանք այն ստրուկինն էին, որին ծեծում էր տերը, կամ գուցե մի երեխայինը, որ տուն չուներ:
_Այս արցունքները նման էին ջրի,_ասացին աշակերտները:
_Բայց նրանք այրում էին ու քայքայում աչքերը,_ասաց ուսուցչուհին:
_Գործածելուց առաջ նրանց եռացնու՞մ էին:
Ոչ, աշակերտներն առաջվա պես ոչինչ չէին հասկանում եւ արդեն սկսում էին ձանձրանալ: Այն ժամանակ բարի ուսուցչուհին նրանց տարավ թանգարանի մյուս սրահները, որտեղ ցուցադրված էին ավելի հասարակ իրեր, ինչպես, օրինակ՝ բանտի երկաթե վանդակ, ոստիկանական խուզարկու շուն,_ մի խոսքով, այնպիսի իրեր, որոնց մասին վաղվա աշխարհում արդեն ոչ-ոք գաղափար անգամ չէր ունենա:

Առաջադրանքներ

Ի՞նչ ես կարծում, կգա՞ այնպիսի ժամանակ, երբ վերը նշված իրերն ու երևույթները չեն լինի. իսկ պե՞տք է, որ չլինեն. ինչու՞:

Պատկերացրու քո վաղվա աշխարհը — ի՞նչ կցանկանաս, որ այնտեղ չլինի — ինչու՞: Իսկ փոխարենը ի՞նչ (ինչե՞ր) լինի:

Այո կգա այնպիսի ժամանակ որ մարդիկ կմոռանան դրանց մասին որովհետև աշխարհը զարգանում է, մարդիկ դառնում են ավելի անկախ և ազատ ու դրա վառ օրինակն է ՀՀ հանրապետության հեղափոխությունը կգա ժամանակ որ արդեն մարդիկ շատ ավելի հեշտ կաշխատեն մեծ գումարներ և նրանց համար լաց բառը կլինի անծանոթ, որովհետև 21-րդ դարում բոլորը փորձում են հասնել ավելիին, բժշկություն այնքան է զարգացել որ առաջվա անբուժելի հիվանդությունները հիմա բուժվում են շատ հեշտ: Ես կուզեի որ աշխարում չլիներ գումար ամեն ինչ վաստակելով լիներ օրինակ տուն ես ուզում ՝ այնպիսի բան արա որ օգտակար լինես բոլորին այլ ոչ թե առավոտվանից մինչև գիշեր աշխատել և դրա դիմաց ստանալ կոպեկներ: Կուզեի փոխվեր մեքենաները ամպերով որպեսզի կարողանաինք թռչել և տեսնել աշխարհը վերևից:

Պինդ մարմին

Հիմնական հոդված՝ Պինդ մարմինՍտրոնցիումի տիտանատի ({\displaystyle SrTiO_{3}}) բյուրեղային կառուցվածքը։ Բաց գույնով պատկերված են ստրոնցիումի ({\displaystyle Sr}), իսկ մուգով՝ տիտանի ({\displaystyle Ti}) ատոմները։

Պինդ վիճակում նյութի բաղկացուցիչ մասնիկները (ատոմներ, մոլեկուլներ կամ իոններ) դասավորված են միմյանց մոտ։ Նրանց միջև գործող փոխազդեցության գումարային ուժերը ձգողական բնույթի են, և այնքան մեծ են, որ թույլ չեն տալիս մասնիկներին ազատ շարժվել, մասնիկները կատարում են միայն տատանողական շարժում հավասարակշռության դիրքերի շուրջը։ Դրա հետևանքով պինդ մարմինների ծավալն ու ձևը կայուն են և խիստ որոշակի։ Պինդ մարմինները կարող են փոխել իրենց ձևը միայն արտաքին ուժի ազդեցության դեպքում (ինչը տեղի է ունենում, օրինակ, երբ պինդ մարմինը կոտրվում է)։

Բյուրեղային պինդ մարմիններում մասնիկների (ատոմներ, մոլեկուլներ կամ իոններ) տեղակայման դիրքերը տարածական պարբերականություն ունեն, մասնիկների փոխադարձ դասավորությունը նման է տարածական կարգավորված ցանցի։ Գոյություն ունեն բյուրեղային կառուցվածքների բազմաթիվ տեսակներ, ընդ որում նույն նյութը տարբեր պայմաններում կարող է ունենալ տարբեր բյուրեղային կառուցվածքներ։ Օրինակ՝ երկաթի բյուրեղային կառուցվածքը 912 °C-ից ցածր ջերմաստիճաններում խորանարդակենտրոն է, իսկ 912—1394 °C ջերմաստիճանային տիրույթում՝ նիստակենտրոն։ Սառույցի համար հայտնի են տասնհինգ բյուրեղային կառուցվածքներ, որոնք առաջանում են տարբեր ջերմաստիճանների և ճնշումների դեպքում^[1]։

Ապակին, կամ այլ ոչ բյուրեղային, ամորֆ պինդ մարմինները, որոնցում առկա չէ հեռակա կարգը, նկարագրվում են ստորև որպես նյութի ոչ դասական ագրեգատային վիճակներ

Պինդ մարմինները կարող են ձևափոխվել հեղուկի հալման հետևանքով, իսկ հեղուկները պինդ մարմնի՝ սառեցման։ Հնարավոր է նաև պինդ մարմնի անմիջապես անցումը գազային վիճակի, այդ պրոցեսը անվանվում է սուբլիմացիա։ Հակառակ պրոցեսը, երբ գազը անմիջապես վերածվում է պինդ մարմնի, կոչվում է դեսուբլիմացիա։

Հեղուկ

Հիմնական հոդված՝ ՀեղուկԴասական միատոմ հեղուկի կառուցվածքը։ Յուրաքանչյուր ատոմ կոնտակտի մեջ է իր հարևան ատոմների հետ, սակայն հեռակա կարգը բացակայում է։

Հեղուկ վիճակում նյութը գրեթե անսեղմելի է և ընդունում է իրեն պարունակող անոթի ձևը։ Հեղուկի ծավալը անփոփոխ է, եթե հաստատուն են ջերմաստիճանն ու ճնշումը։ Երբ պինդ մարմինը տաքացվում է մինչև իր հալման կետից բարձր ջերմաստիճաններ, այն վերածվում է հեղուկի (այն դեպքում, երբ ճնշումը բարձր է եռակի կետին համապատասխանող ճնշումից)։ Հեղուկի դեպքում միջմոլեկուլային (միջատոմական կամ միջիոնային) ուժերը նույնպես էական են, սակայն մոլեկուլները (ատոմները, իոնները) ունեն բավարար էներգիա միմյանց նկատմամբ շարժվելու համար, այսինքն հեղուկի կառուցվածքը «շարժուն» է։ Սա նշանակում է, որ հեղուկի ձևը փոխվում է՝ կախված այն պարունակող անոթից։ Նույն նյութի ծավալը հեղուկ վիճակում սովորաբար ավելի մեծ է, քան պինդ վիճակում, ամենահայտնի բացառությունը ջուրն է, {\displaystyle H_{2}O}-ն։ Ամենաբարձր ջերմաստիճանը, որում տրված հեղուկը կարող է գոյություն ունենալ, կոչվում է կրիտիկական ջերմաստիճան^[2]։

Գազ

Հիմնական հոդված՝ ԳազԳազի մոլեկուլների միջև հեռավորությունները շատ մեծ են, իսկ նրանց միջև կապերը՝ շատ թույլ (իդեալական գազի մոդելի դեպքում նրանք ընդհանրապես գոյություն չունեն)։ Գազի մոլեկուլները կարող են շարժվել ազատ և արագ։

Գազը սեղմելի հեղուկն է։ Գազը ոչ միայն ընդունում է իրեն պարունակող անոթի ձևը, այլ նաև ընդարձակվում է՝ ամբողջությամբ գրավելով անոթի ծավալը։

Գազերում մոլեկուլների կինետիկ էներգիաները բավականչափ մեծ են միջմոլեկուլային ուժերը անտեսելու համար (իդեալական գազի պարագայում նրանք համարվում են հավասար զրոյի), բացի դրանից հարևան մոլեկուլների միջև հեռավորությունները շատ անգամ ավելի են, քան մոլեկուլների չափերը։ Գազը որոշալի ձև կամ ծավալ չունի, գազի համար այս մեծությունները պայմանավորված են այն պարունակող անոթով։ Հեղուկը կարող է փոխակերպվել գազի հաստատուն ճնշման տակ մինչև եռման կետը տաքացնելու հետևանքով, կամ հաստատուն ջերմաստիճանի դեպքում՝ ճնշումը նվազեցնելու հետևանքով։

Կրիտիկական ջերմաստիճանից ցածր ջերմաստիճաններում գազը (կամ որ նույնն է՝ գոլորշին) կարող է հեղուկացվել միայն սեղմման հետևանքով՝ առանց սառեցնելու։ Գոլորշին կարող է հավասարակշռության մեջ լինել հեղուկի (կամ պինդ մարմնի) հետ, և այդ դեպքում նրա ճնշումը հավասար է հեղուկի (կամ պինդ մարմնի) հագեցած գոլորշու ճնշմանը։

Գերկրիտիկական հեղուկ է անվանվում այն գազը, որի ջերմաստիճանը և ճնշումը ավելի բարձր են կրիտիկական արժեքներից։ Այս դեպքում գազի և հեղուկի միջև տարբերությունը վերանում է։ Գերկրիտիկական հեղուկը ունի գազին բնորոշ հատկություններ, սակայն նրա մեծ խտության հետևանքով որոշ դեպքերում ի հայտ են գալիս լուծիչի հատկություններ, որոնք օգտակար կիրառությունների հիմք են հանդիսանում։ Օրինակ գերկրիտիկական կարբոնի երկօքսիդը օգտագործվում է կոֆեինի նկատմամբ գերկրիտիկական հեղուկ էքստրակցիա կիրառելիս՝ կոֆեինազերծված սուրճի արտադրության ժամանակ^[3]։

Պլազմա

Հիմնական հոդված՝ ՊլազմաՊլազմայում էլեկտրոնները անջատված են միջուկներից և կազմում են էլեկտրոնային «ծով»։ Դա էլեկտրականություն հաղորդելու հնարավորություն է տալիս։

Պլազման ևս չունի որոշակի ձև կամ ծավալ։ Սակայն ի տարբերություն գազերի, պլազման էլեկտրահաղորդիչ է, այն առաջացնում է մագնիսական դաշտեր և էլեկտրական հոսանքներ, «արձագանքում է» էլեկտրամագնիսական բնույթի ուժերին։ Պլազմայում դրականապես լիցքավորված միջուկները կարծես լողում են անարգել շարժվող ազատ էլեկտրոնների «ծովում»։ Ինչպես և մետաղների դեպքում, այս ազատ էլեկտրոնների «ծովը» էլեկտրականություն հաղորդելու հնարավորություն է տալիս։

Սովորաբար գազը փոխակերպվում է պլազմայի երկու ճանապարհներով․ կամ երկու կետերի միջև պոտենցիալների հսկայական տարբերություն կիրառելով, կամ հասցնելով գազը էքստրեմալ բարձր ջերմաստիճանների։ Ջերմաստիճանի բարձրացումը հնարավորություն է տալիս վալենտական էլեկտրոններին լքել ատոմները և դառնալ ազատ։ Այսպիսով առաջանում է մասնակի իոնացված պլազմա։ Սակայն ավելի բարձր ջերմաստիճանների դեպքում, ինչպիսիք առկա են աստղերում, ըստ էության բոլոր էլեկտրոնները ազատ են, և փաստորեն պլազման կազմված է ազատ էլեկտրոնների «ծովում» շարժվող միջուկներից։ Վերջինս անվանվում է լրիվ իոնացված պլազմա։

Չնայած պլազման Երկրի վրա նորմալ պայմաններում ազատ վիճակում գոյություն չունի, այն սովորաբար առաջանում է կայծակների, կայծային պարպումների ընթացքում, լյումինեսցենտային կամ նեոնային լամպերում և պլազմային հեռուստացույցներում։ Արևի պսակը, կրակի որոշ տեսակները, ինչպես նաև աստղերը պլազմային վիճակում գտնվող լուսարձակող նյութի լավ օրինակ են։

1. Բնութագրեք ԱՄՆ- աշխարհագրական դիրքը:
2. Որո՞նք են ԱՄՆ- զարգացման նախադրյալները: 
3. Որո՞նք են ԱՄՆ-ի խոշոր Ագլոմերացիաները:
4. Ինչպես է ամենրիկացի ազգը:

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներ, հաճախ անվանվում է Միացյալ Նահանգներ, կամ պարզապես Ամերիկա (անգլ.՝ United States of America), դաշնային սահմանադրական հանրապետություն Հյուսիսային Ամերիկայում, որը բաղկացած է որոշակի ինքնավարություն ունեցող 50 նահանգներից, որոնք իրականում կիսանկախ պետություններ են (ինչը արտահայտված է նրանց պաշտոնական անունների մեջ․ օրինակ՝ Կալիֆոռնիան կոչվում է Կալիֆոռնիա Հանրապտություն և դա այժմ էլ գրված է նրա դրոշի վրա), և դաշնային նշանակության Կոլումբիա շրջանից^[9][10]։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները հյուսիսում սահմանակցում է Կանադային^[11], հարավում՝ Մեքսիկային, ինչպես նաև՝ ծովային սահման ունի Ռուսաստանի հետ^[12]։ Ամերիկյան երկու նահանգներ ցամաքային սահման չունեն երկրի հիմնական տարածքի հետ։ Դրանք են՝ Ալյասկան՝ Հյուսիսային Ամերիկայի հյուսիսարևմտյան հատվածում, և Հավայան կղզիները՝ Խաղաղ օվկիանոսում^[13]։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ստեղծվել է բրիտանական տասներեք գաղութների միավորման հետևանքով՝ 1776 թվականի հուլիսի 4-ին^[14]։ Այն կարելի է համարել Ամերիկայի ազգային-ազատագրական պայքարում տոնած հաղթանակի գլխավոր հետևանքներից մեկը^[14]։ 1787 թվականին ընդունվեց ամերիկյան սահմանադրությունը^[14], որն իր տեսակով առաջինն էր մարդկության պատմության մեջ։ Նույն տարում ԱՄՆ-ի առաջին նախագահ ընտրվեց ազատագրական շարժման ականավոր գործիչ Ջորջ Վաշինգտոնը։ 1865 թվականի դեկտեմբերի 18-ին Ամերիկայում վերացվեց ստրկությունը^[14]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները սկսեց անդամակցել Ազգերի լիգային և Միջազգային արդարադատության մշտական պալատին։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին հակահիտլերյան խմբավորմանն օժանդակելը բարձրացրեց ԱՄՆ-ի հեղինակությունը Եվրոպայում, իսկ ռազմական գործողությունների ավարտից հետո վերջինս դարձավ կապիտալիստական աշխարհի կորիզը։ 1945 թվականին ԱՄՆ-ն դարձավ առաջին միջուկային տերությունն աշխարհում։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ներկայումս զբաղեցնում է 9,826,675 կմ² տարածք (4-րդն աշխարհում)^[15] և ունի 322 370 752 մարդ (ըստ 2015 թվականի նախահաշվարկի) բնակչություն (3-րդն աշխարհում)^[13]։ Լայնամասշտաբ ներգաղթի պատճառով՝ այն աշխարհի ամենաբազմազգ պետություններից մեկն է։ Մայրաքաղաքը Վաշինգտոնն է՝ խոշորագույն քաղաքը՝ Նյու Յորքը։ Նյու Յորքից բացի, երկրի տարածքում կան 9 քաղաքներ ևս, որոնց բնակչությունը գերազանցում է մեկ միլիոնը^[16]։ Դրանք են Լոս Անջելեսը, Չիկագոն, Հյուստոնը, Ֆինիքսը, Ֆիլադելֆիան, Սան Անտոնիոն, Սան Դիեգոն, Դալասը և Սան Խոսեն^[16]։ Պետական լեզուն անգլերենն է^[17], որն այստեղ տարածվել է գաղութային տարիներին։

Միացյալ Նահանգները ժամանակակից աշխարհի տնտեսական, քաղաքական և ռազմական ամենահզոր ուժն է։ Համախառն Ներքին Արդյունքի գրեթե 1/4 մասը ստեղծվում է ԱՄՆ-ում^[18]։ Արդյունաբերության և գյուղատնտեսության արտադրանքի ծավալով և արտահանմամբ, արտաքին առևտրի շրջանառության ծավալով, կապիտալի արտահանմամբ, գիտատեխնիկական ներուժով և սպասարկման ոլորտի զարգացման մակարդակով աշխարհի առաջատար տերությունն է։ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների տնտեսությանը բնորոշ է արտադրության և կապիտալի համակենտրոնացման բարձր աստիճանը։ Աշխարհի բոլոր երկրներից առաջինը հետարդյունաբերական փուլ թևակոխած այս երկրում ծառայություններ մատուցող ճյուղերի բաժինը համախառն ներքին արդյունքում կազմում է մոտ 80 %, իսկ արտադրական ոլորտին բաժին է ընկնում ընդամենը 20 %։

Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները ներկայումս անդամակցում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդին, Հյուսիսատլանտյան դաշինքին, Առևտրի համաշխարհային կազմակերպությանը, Տնտեսական համագործակցության և զարգացման կազմակերպությանը և այլ միջազգային կազմակերպությունների։

Ռուս գրող Անտոն Պավլովիչ Չեխովը շատ համեստ մարդ : Նրան դուր չեն եկել հանդիսավոր հավաքույթները, շնորհավորանքները,
գիրք արտասանելով և երկար ժամանակ, դուր չեկավ, երբ ինչ-որ մեկը սկսեց
գովաբանել նրան: Սովորաբար նման դեպքերում նա, զայրացած, հեռանում է: Բայց
մի անգամ, երբ նրան գովաբանում էին, ուրախ էր, և դա նրա համար տհաճ
չէր, քանի որ մարդկանց կողմից արտասանված խոսքերը պարզ էին
և անկեղծ:
Դա պատահեց այսպես: Անտոն Պավլովիչը քրոջ հետ.
Մարիան գնաց գնացքով: Երկու մարդ նստած էին Մարիայի մոտ և խոսում էին: Կայարանում նրանցից մեկը դուրս եկավ գնացքից և գնեց նոր ամսագիր, որում տեղադրված էր Չեխովի պատմությունը:

• Չեխովը իմ ամենասիրելի գրողն է: Դուք ինչ-որ բան կարդացե՞լ եք
  նրա գործերից: Նա ասաց ՝ նկատի ունենալով Անտոն Պավլովիչին:
  «Հմմ … Մի անգամ …», — չհամոզված պատասխանեց Չեխովը:
• Ես խորհուրդ եմ տալիս կարդալ:
  Սև կոստյում հագած ևս մեկ ուղևոր նույնպես ներս մտավ:
  զրույցի ընթացքում և սկսեցին գովաբանել Չեխովին.
• Նա լավագույն գրողներից մեկն է: Նրա կողմից գրված պատմություններ
  փոքր են, բայց ուշադիր կարդացեք, մտածեք դրա մասին — և բացվում է
  ռուսական կյանքի լայն պատկեր: Դու հավանում ես նրան
  «Հմմ … Ես չգիտեմ», — կրկին պատասխանեց Անտոն Պավլովիչը:
  Մարիան ժպտաց և նայեց եղբորը: Չեխով, չճանաչված
  այս մարդիկ հանգիստ էին, միայն նրա աչքերը ծիծաղում էին:
  Ուղևորները շարունակեցին զրույցը:
• Չեխովը բժիշկ է: Նա շատ լավ բժիշկ կլիներ
  եթե գրող չլիներ: Մելիխովում, որտեղ այժմ նա ապրում է, ազատ է
  Բուժում է բոլորին և դեղեր տալիս:
  «Այո, նա լավ մարդ է», — ասաց սև կոստյումով տղամարդը:
• Լսե՞լ եք, որ վերջերս կառուցվել են դպրոցներ
  Չեխովին նվիրված հոգևորականների համար: Մարդիկ սիրում են նրան, և նա սիրում և գիտի մարդկանց,
  հետևաբար, նրա կողմից գրված պատմությունները այնքան լավն են …