1․ AB ,CD հատվածները O կենտրոնով շրջանագծի տրամագծեր են։Հաշվի՛ր AOD եռանկյան պարագիծը,եթե հայտնի է,որ CB=13 սմ , AB=16սմ :
AB=CD=16, => <A=<D=8
CB=AD=13
P AOD=13+16=29
2.Շրջանագծի A կետով տարված են շոշափող և շառավղին հավասար լար։Գտի՛ր դրանց կազմած անկյունը։
AO=AB => <AOB=60
180-60=30
180-30=150
Բնության մեջ կան ֆիզիկական մարմիններ և տարբեր ճառագայթներ։ Ֆիզիկական մարմինները այն ամենն է, ինչ շրջապատում է մեզ։ Նրանք ունեն զանգված(m), ծավալ(V) և ձև։
Ներկայում հայտնի է մոտավորապես 30միլիոն նյութ։
Բոլոր ֆիզիկական մարմինները կազմված են նյութերից։ Նյութը փոքրագույն մասնիկների՝ ատոմների, մոլեկուլների, իոնների փոխազդեցության արդյունքն է իրեն բնորոշ բաղադրության, կառուցվածքի և հատկություններով օժտված բնույթներով։
Ներկայում հայտնի է 118 տարր։ Նյութերը լինում են պարզ և բարդ։ Պարզ նյութերը այն նութերն են, որոնք կազմված են մեկ տարրից։ Դրանք մոտավորապես 400-նեն։ Բայց ատումները ավելի քիչ են՝ 94-նեն։ Բանն նրանում է, որ կան տարրեր, որոնք առաջացնում են ավելի շատ նյութեր, այն կոչվում է ալոտրոպիա։ Պարզ նյութերը լինում են երկու ձևի՝ մետաղներ և ոչ մետաղներ։ Բարդ նյոթերը այն նութերն են, որոնք ունեն երկու կամ ավելի տարրերի տեսակներ իրենց բաղադրության մեջ։ Դրանք 30միլիոնն են, որոնցից 0,5միլիոնը օրգանական են, իսկ 25միլիոնը՝անօրգանական։
Գրականություն․ Կոմիտասյան օրեր կրթահամալիրում
Հարցեր և առաջադրանքներ
Ես <<Կոմիտաս>> կայքէջից ընթերցեցի մի քանի նյութեր, ասեմ, որ շատ հետաքրքիր էր ընթերցել նման վարպետի կյանքի և գործունեության մասին։ Ինձ համար բացահայտեցի Կոմիտասին, որպես ուսուցիչ։ Որքան ուշադիր և բարի էր նա՝ իր աշակերտների խոսքով։ Ինձ համար շատ հետաքրքիր էր կարդալ, թե ինչպես էր Կոմիտասը իր աշակերտների մի նոտայից հասկանում, թե որտեղից են իր սիրելի աշակերտները։
Մեջբերում կայքէջից.
Կոմիտասի աշակերտուհու գիրը.
Կոմիտասի գերազանց լսողության մասին իր սաներից մեկ ուրիշը՝ դաշնակահարուհի և նկարչուհի Աղավնի Մեսրոպյանը, գրում է. «… Զարմանքներս մեծ եղավ, երբ տեսանք, որ առանց երբեք երգել տալու որոշեց անոնց ձայնի տեսակները… մեծ եղավ ներկաներու զարմանքը, երբ որևէ նոտայի մը կրկնութենեն վերջ, Կոմիտաս հասկըցավ անոնց՝ Տաճկահայաստանի որ գավառեն ըլալնին։ Ավելի մեծ եղավ զարմանքնիս, երբ տեսանք, որ ամեն մի գավառացիի հետ Կոմիտաս սկսավ ազատորեն խոսիլ անոր հատուկ գավառաբարբառով»։ «Այդ օրը Կոմիտաս մշեցի մըն էր այնքան հարազատ, որքան բիթլիսցի մը, վանեցի մը, սասունցի մը և կամ այլ գավառցի մը…», — գրում է Ա. Մեսրոպյանը»։
Կոմիտասը լեգենդ է ոչ միայն այժմյան սերունդների, այլև հին սերունդների համար, իր ընկերների, գործընկերների համար։ Կարդալով Ավ. Իսահակյանի և Աղավնի Մեսրոպյանի հուշերը՝ Կոմիտասի մասին, էլ ավելի համոզվեցի, որ Կոմիտասը եղել է շատ լավ ընկեր, մարդ և ուսուցչից, նա իր աշակերտներին օգնել է, ոգեշնչել, սիրել։ ԵՎ ինչպես ասում էր Ավ. Իսահակյանը՝ «Կոմիտասը ինձ համար հիմա լեգենդ է, հեռավոր առասպել, և նրա կյանքն ու փառապանծ գործը մի չքնաղ հրաշապատում»։
Ծաղին ու շաղի
Երկիր քուն դրավ,
Եվ թռչուն թռավ։
Հուզված առուն փախ տվավ
Սողուն-սողուն,
Ձորում մշուշ կախ տվավ։
Քամին ելավ վեր,
Արավ տարուբեր։
Մոխիր ամպեր ժիր եկան
Դալուկ-դալուկ,
Սարի վրա ցիր եկան։
Հալեց աշուն օր
Կյանքիս սևավոր։
Իմ երազում
Եվ ա՛յս գիշեր, իմ երազում, քեզ հետ մետկեղ պարեցինք,
Սեր-ոգիներ սուրբ սեղանում մեղրամոմեր շարեցին։
Ոսկի-արծաթ ամպի ծալեն նուրբ ու բարակ քող ճարեցինք,
Ինծի-քեզի կարմիր-կանաչ սիրո շապիկ կարեցին։
Սկզբունք 1.
Երեխան պետք է ունենա սույն հռչակագրում նշված բոլոր իրավունքները: Այս իրավունքները պետք է ճանաչվեն բոլոր երեխաների համար, առանց որևէ բացառուփյան և առանց տարբերակման կամ խտրականության ՝ ռասայի, գույնի, սեռի, լեզվի, դավանանքի, քաղաքական կամ այլ համոզմունքի, ազգային կամ սոցիալական պատկանելության, ունեցվածքի, ծննդյան կամ երեխային և նրա ընտանիքին վերաբերող այլ հանգամանքների:
Սկզբունք 2.
Երեխային պետք է օրենքով և այլ միջոցներով ապահովվի հատուկ պաշտպանություն, տրամադրվի հնարավորություններ և բարենպաստ պայմաններ, որոնք նրան ֆիզիկական, մտավոր, բարոյական, հոգևոր զարգացման հնարավորություն կտան սոցիալապես առողջ և նորմալ ճանապարհով, ազատության և արժանապատվության պայմաններում: Այս նպատակով օրենքների ընդունման ժամանակ առաջնայինը պետք է լինի երեխայի շահերի լավագույն ապահովումը:
Սկզբունք 3.
Երեխան ծննդյան օրվանից պետք է ունենա անվան և քաղաքացիության իրավունք:
Սկզբունք 4.
Երեխան պետք է օգտվի սոցիալական ապահովության առավելություններից: Նա պետք է ունենա առողջ աճի և զարգացման իրավունք: Այդ նպատակով պետք է հատուկ խնամք և պաշտպանություն ապահովել ինչպես նրա, այնպես էլ նրա մոր համար`ներառյալ նախածննդյան և հետծննդյան խնամքը: Երեխան պետք է ունենա բավարար սննդի, բնակարանի, զվարճանքի և բժշկական ծառայությունների իրավունք:
Սկզբունք 5.
Ֆիզիկական և մտավոր խնդիրներ ունեցող կամ սոցիալապես անապահով երեխային անհրաժեշտ է նրա վիճակին համապատասխան հատուկ բուժում, կրթություն և խնամք տրամադրել:
Ex. A. Look at the pictures of Helen and use prompts to write sentences. Use the correct form of the present simple.
1. Every day, Helen gets up at half past seven.
2. Helen often eats fast food for lunch.
3. In the evening, Helen usually meets her friends for coffee.
4. Once a week, Helen watches a film at the cinema.
5. Helen rarely goes to the gym.
6. Helen has a driving lesson twice a week.
Ex. B. Complete using the correct present continuous form of the verbs in brackets. You may have to use some negative forms.
1. Gordon ? I think he is writing a letter at the moment.
2. Yes, the match is on TV now, but we are losing.
3. Right now, Margaret is having a shower. Do you want to ring later?
4. Sally is staying with her aunt for a few days.
5. I am not lying ! It’s true ! I did see Madonna at the supermarket.
6. Josh is always using my bike ! It’s so annoying.
7. We are having lunch, but I can come round and help you later.
8. Are you playing music up there ? It’s really noisy !
Ex. C. Rewrite correctly. Change the words or phrases in bold.
1. Are top musicians studying for many years ? – Do top musicians study for many years?
2. What’s going on ? I hope you don’t touch my things ! – What’s going on ? I hope you aren’t touching my things !
3. It’s a small business, so each person is doing lots of different jobs. – It’s a small business, so each person does lots of different jobs.
4. Does Christine listen to the radio, or is that the TV I can hear? – Is Christine listening to the radio, or is that the TV I can hear?
5. I am usually buying a special ticket each week for the bus bacause it’s cheaper. – I usually buy a special ticket each week for the bus bacause it’s cheaper.
6. Our washing machine is starting when you press this button. – Our washing machine starts when you press this button.
7. How’s the match going. Does our team win ? – How’s the match going. Is our team winning ?
8. Many people are enjoying spending time on the beach on holiday. – Many people enjoy spending time on the beach on holiday.
Ex. D. Circle the correct word or phrase.
1. I am working at the local library for the summer.
2. We don’t go to the theatre very often.
3. Stacy is getting ready for school, so she can’t come to the phone.
4. Does Gary ever talk about his expedition to the Amazon jungle?
5. In squash, you hit a ball against a wall.
6. I read a newspaper at least once a week.
7. Do you practise the piano for two hours every day?
8. Nadine and Claire are doing quite well at school at the moment.
9. A good friend knows when you’re upset about something.
10. How do you spell you name?
Ex. E. Complete using the correct present simple or present continuous form of the verbs in the box. You may have to use some negative forms.
1. In Monopoly, you move around the board, buying houses and hotels.
2. Are you watching this programme or can I turn the TV off ?
3. Regular exercise helps you to stay healthy.
4. I am using my brother’s guitar until I get a new one.
5. Does Simon always do the washing – up after lunch ?
6. Do you have any sweaters in a larger size ?
7. You aren’t holding the kite right. Let me show you.
8. Dad belongs to the local astronomy club.
Ex. F. Underline ten verbs in the wrong tense and rewrite them correctly.
One game I love is backgammon. You throw the dice and then you move your pieces around the board. It seems quite easy, but in fact you need to be quite careful. When your piece lands on one of the other person’s pieces, you take it off the board and you send it back to the beginning. You win by getting all your pieces to the end of the board. Some people prefer chess, but I don’t understand that game. Right now, I’m waiting to have a game with my brother. He is doing his homework. I usually win, so I think he doesn’t want to play a game with me!
Հարցեր և առաջադրանքներ
Ծանոթացիր «Կոմիտաս» կայքէջին, կարդա որոշ նյութեր, գրավոր և բանավոր ներկայացրու՝ ինչ նոր տեղեկություններ իմացար Կոմիտասի մասին:
«Կոմիտաս» կայքէջում ընթերցեցի տարբեր հոդվածներ, որոնցից կնշեմ ամենաուշագրավը թերևս ինձ համար ՝ Կոմիտասի երգչախմբի` 1908 թվականի համերգը Երևանում: Հոդվածում տեղ գտած տեղեկությունների որոշ մասը ինձ հայտնի էր, որոշը ՝ ոչ: Տեղեկացա, որ Կոմիտասը հավաքագրել ու սկսել է ղեկավարել Գևորգյան ճեմարանի սաներից բաղկացած բազմաձայն երգչախումբը: Ինձ համար հատկապես տպավորիչ էր Կոմիտասի անցկացրած համերգների ձևաչափը, որն իրենից ներկայացնում էր համերգի սկզբում դասախոսություն Կոմիտասի կողմից հայ ժողովրդական երաժշտության մասին, ապա երգչախումբը Կոմիտասի երաժշտավարությամբ կատարում էր նրա կողմից պատմական Հայաստանի տարբեր շրջաններում հավաքագրած ժողովրդական երգերը: Համերգին առանձին երգերի կատարումներով հանդես էր գալիս նաև ինքը՝ Կոմիտասը:
Կոմիտասի մասին կարդա Ավ. Իսահակյանի, Աղավնի Մեսրոպյանի հուշերը, լսիր նաև «Հուշեր Կոմիտասի մասին» ռադիոնյութը՝ ըստ այդմ ներկացնելով քո ճանաչած Կոմիտասին:
Ավետիք Իսահակյանի և Աղավնի Մեսրոպյանի հուշերը, իսկապես պատկերավոր կերպով ներկայացնում էին նրանց ՝ Կոմիտասի հետ ունեցած հանդիպումները: Որոշ չափով տեղեկացված լինելով Կոմիտասի և իր գործունեության մասին, բնական էր, որ նույնքան հետաքրքիր անձնավորություն է եղել, հետաքրքիր էր, որ Կոմիտասը կարողանում էր մի քանի խոսք փոխանակելով, առանց կատարումներ լսելու, որոշել ձայնի տեսակը, թեև այդ ամենը բացարձակապես զարմանք չի առաջացնում:
Կարդա Կոմիտասի բանաստեղծությունները, ընտրիր և անգիր սովորիր քեզ հատկապես դուր եկած բանաստեղծություններից մեկը կամ մի քանիսը:
Ծաղին ու շաղի
Երկիր քուն դրավ,
Եվ թռչուն թռավ։
Հուզված առուն փախ տվավ
Սողուն-սողուն,
Ձորում մշուշ կախ տվավ։
Քամին ելավ վեր,
Արավ տարուբեր։
Մոխիր ամպեր ժիր եկան
Դալուկ-դալուկ,
Սարի վրա ցիր եկան։
Հալեց աշուն օր
Կյանքիս սևավոր։
Երկնի կայծեր
Երկնի կայծեր բյուրափառ՝
Հրո հովեն ցիրուցան,
Գիշեր-երկիր հյուրաբար՝
Լուսո ծովեն կաթեցան՝
Աչքին սոսուն,
Մտքին խոսուն։
Գրիր շարադրություն կոմիտասյան հետևյալ տողերը որպես վերնագիր ընտրելով՝ «Եվ իմ հոգին Հոգուդ ցողով շաղեցավ», «Հով-սեր», «Հոգիս թիթեռ», «Գարուն սեր»: Ցանկության դեպքում վերնագիրը կարող ես դու ընտրել:
«Հոգիս թիթեռ»
Թիթեռի թռիչքը անսահման է, հոգու թռիչքը ՝ ևս: Մարդկային հոգին միշտ թռչում է: Վստահ եմ, զգացել եք, թե ուրախանալիս ինչպիսի տարօրինակ և հրաշալի զգացողություն եք ունենում, ինձ համար այդ ամենն ունի իր անվանումը ՝ հոգու թռիչք կամ կոմիտասյան տողերով ասած ՝ հոգիս թիթեռ: Բայց նաև պատահում է, երբ հոգին պարզապես չի կարողանում դառնալ թիթեռ և թռչել, ինչ – որ բան խանգարում է: Հոգուն անհրաժեշտ լինում ժամանակ, վերականգնվելու, լիցքավորվելու և նորից թևախելու համար: Հոգու թռիչքը այն է, ինչը պետք է զգալ, գեթ մեկ անգամ:
Առաջադրանքներ ․1․Բարձրացրեք քառակուսի.
1. (m+n)^2 = m^2 + 2mn + n^2
2. (2+a)^2 = 4 + 4a + a^2
3. (x+5)^2 = x^2 + 10x + 25
4. (5z+t)^2 = 25 z^2 + 10zt + t^2
5. (x+1/2)^2 = x^2 + x + 1/4
6. (x/2+y/3)^2 = x^2 /4 + xy/3 + y^2/9
7. (0,2x+6y)^2 = 0,04 x^2 + 2.4 + 36 y^2
8. (a^2 b+a)^2 = a^4 b^2 + 2ba^3 + a^2
9. (a-b)^2 = a^2 – 2ab + b^2
10. (2a-3)^2 = 4a^2 – 12a + 9
11. (a-b^2)^2 = a^2 – 2ab^2 + b^4
12. (x^3-y)^2 = x^6 – 2yx^3 + y^2
13. (m^3-n^2)^2 = m^6 – 2m^3n^2 + n^4
14. (a^3-2b)^2 = a^6 – 6ba^3 + 4 b^2
2) Բազմանդամը ներկայացրեք տարբերության քառակուսու տեսքով.
ա) a^2-2ab+b^2 = (a-b)^2
բ) 4x^2-4xy+y^2 = (2x-y)^2
գ) 9m^2-6m+1 = (3m-1)^2
դ) 25-30c+9c^2 = (5-3c)^2
3) Արտահայտությունը ներկայացրեք բազմանդամի տեսքով.
ա) (m+n)(m-n) = m^2 – n^2
բ) (2-p)(p+2) = 4 – p^2
գ) (7+n)(n-7) = n^2 – 49
դ) (a-3b)(a+3b) = a^2 – 9b^2
ե) (4y-3z)(4y+3z) = 16y^2 – 9z^2
զ) (5m+6n)(6n-5m) = 36n^2 – 25m^2
4․Բազմանդամը վերլուծեք արտադրիչների
ա) x^2 -y^2 = (x+y)(x-y)
բ) a^2-4 = (a-2)(a+2)
գ) (2x)^2 -1 = ((2x) -1)((2x) +1)
դ) z^4 -16 = (z^2-4)(z^2+4)
ե) 9-(3m)^2 = (3-(3m))(3+(3m))
զ) p^8 -49 = (p^4-7)(p^4+7)
է) 25-64x^2 = (5-8x)(5+8x)
ը) 4a^2-9b^2 = (2a-3b)(2a+3b)
4) Արտահայտությունը ներկայացրեք խորանարդների գումարի տեսքով`
ա) x^3+8 = x^3+2^3
բ)27+a^3 = 3^3+a^3
գ) 1+m^6 = 1^3+(m^2)^3
դ) a^9+27b^3 = (a^3)^3+(3b)^3
ե) 64p^9+q^12 = (4p^3)^3+(q^4)^3
զ) x^18+8y^21 = (x^6)^3+(2y^7)^3
5) A, B և C միանդամներն ընտրեք այնպես, որ տեղի ունենա հավասարությունը.
ա) m3+A=(m+B)(m^2-mn+n^2)
A=n^3, B=n
բ) (x+A)(x^2-5x+25)=x3+B
A=5, B=125
գ) (2x+3y)(A-B+C)=8×3+27y3
A=4x^2, B=6xy, C=9y^2
6*)Պարզեցրեք արտահայտությունը.
ա) (a+1)^2-2(a+1)+1 = a^2
բ) (m-n)^2+2n(m-n)+n^2 = m^2
գ) (p-q)^2-2(p2-q2)+(p+q)^2 = 4q^2
դ) (x+2y)^2+2(x^2-4y^2)+(2y-x)^2 = 4x^2
7*) Արտահայտությունը ձևափոխեք բազմանդամի
ա) (1+x)(1-x)(1+x^2) = (1-x^2)(1+x^2) = 1-x^4
բ) (n+m)(n-m)(m^2+n^2)=(n^2-m^2)(n^2+m^2)=n^4-m^4
գ) 4(1-a)^2+3(a+1)^2 = 4(1-2a+a^2) + 3(a^2+2a+1) = 7 – 2a + 7a^2
դ) 2(1-5x)^2-2(5x+1)(1-5x) = 2(1-10x+25x^2) – 2(1-10x+25^2)= 0
8* )Պարզեցնել a + (b – (c + (-d))) արտահայտությունը:
a+b-c+d
Գրականություն-Վիլյամ Սարոյանի «Հայ մուկը» պատմվածքը
Հարցեր և առաջադրանքներ
Վախը մարդու կյանքի անբաժան մասն է, որից խուսափել անհնար է։ Վախ ասելով ես հասկանում եմ անհանգստություն ինչ-որ բանից։
Արտաշը նման չէր մյուս մկներին իր խիզախությամբ։
Այս պատմությունը ինչ-որ չափով դաս եղավ ինձ համար։ Ես հասկացա, որ ոչ ոքի պետք չէ դատել իր արտաքինից և երբեք պետք չէ քեզ բոլորից վեր դասես։
1․Ուղղանկյուն եռանկյան սուր անկյուններից մեկը 60 աստիճան է, իսկ ներնաձիգի և փոքր էջի գումարը 30սմ է։Գտի՛ր եռանկյան ներքնաձիգը։
Ուղղանկյուն եռանկյունը ունի մի հատկություն, երբ 30 աստիճանի անկյան դիմացի կողմը հավասար է ներքնաձիգի կեսին:Հետևաբար.՝
x+2x=30սմ
x=10
2x=20
Պատ.՝20սմ
2․ABC հավասարասրուն սուրանկյուն եռանկյան AB ,AC սրունքին տարված բարձրությունները հատվում են M կետում ։Գտի՛ր եռանկյան անկյունները,եթե անկյուն BMC=140 աստիճան է ։
180-140=40
40/2=20
<C=<B=40
40+40=80
<A=180-80=100
Պատ.՝100, 40, 40
3ABCD զուգահեռագծի պարագիծը 50 սմ է, <C=30, իսկ CD ուղղին տարված BH ուղղահայացը 6,5 սմ: Գտեք զուգահեռագծիկողմերը:
6,5+6,5=13
13*2=26
50-26=24
24/2=12
4.Գտեք ABCD զուգահեռագծի անկյունները, եթե՝
ա) <A=840
<A=<C=84, <B=<D=96
84+84=168
360-168=192
192:2=96
բ) <A-<B=550,
<A=<C=62
<B=<C=117
գ) <A+<C=1420
142/2=71
180-71=109
<A=<C=71
<B=<D=109
դ) <A=2<B:
<A=<C=120
<B=<D=60
5) ABCD զուգահեռագծի A անկյան կիսորդը K կետում հատում է BC կողմը: Գտեք այդ զուգահեռագծի պարագիծը, եթե BK=15 սմ, KC=9սմ:
15+9=24 (BC=AD)
Առաջանում են խաչադիր անկյուններ
AB=DC=15
P=48+30=78
6) MNPQ զուգահեռագծի մեջ տարված է MQ ուղղին ուղղահայաց՝ NH-ը, ընդ որում՝ H կետը գտնվում է MQ կողմի վրա: Գտեք զուգահեռագծի կողմերը և անկյունները, եթե հայտնի է, որ MH=3 սմ, HQ=5սմ, <MNH=300:
MQ=NP=8
MN=QP=3
Անկյուններ՝ 60, 60, 120, 120
7.Զուգահեռագծի կից կողմերը հավասար են 12 սմ և 13սմ, իսկ սուր անկյունը 300 է: Գտեք զուգահեռագծի մակերեսը:
Պատ.՝S=78
9.Զուգահեռագծի կողմը 8,1 սմ է, իսկ 14 սմ-ի հավասար անկյունագիծը նրա հետ կազմում է 300 անկյուն: Գտեք զուգահեռագծի մակերեսը:
10. Զուգահեռագծի սուր անկյունը 300 է, իսկ բութ անկյան գագաթից տարված բարձրությունները հավասար են 2սմ և 3սմ: Գտեք զուգահեռագծի մակերեսը:
Պատ.՝12
11.Գտեք զուգահեռագծի անկյունները, եթե նրա մակերեսը 40սմ2 է, իսկ կողմերը՝ 10սմ և 8սմ:
<A=<C=30
<B=<D=150
Լևոն Սողոմոնյան 