День: 1 декабря 2020

ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ի դերը Հայաստանում

ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ի գործառույթը կայանում է նրանում, որպեսզի Հայաստանում և ոչ միայն յուրաքանչյուր երեխա լինի սիրված, սնված և խնամված: ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ը առանձնակի պատասխանատվություն է ստանձնում ամենախոցելի ՝ աղքատության և մեկուսացման մեջ ապրող երեխաների կյանքը բարելավելու համար: Ծնվելու պահից մինչև ավագ դպրոցի ավարտը՝ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն աշխատում է իր գործընկերների հետ, որպեսզի Հայաստանում յուրաքանչյուր երեխա և ընտանիք կարողանա օգտվել իր համար նախատեսված քաղաքականություններից և ծառայություններից: Շնորհիվ ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ի ծրագրերի արդյունքի, խնդիրները ստանում են տևական լուծումներ, որոնցից կօգտվեն նաև ապագա սերունդները ՝ մանկությունից մինչև չափահասություն: ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ն իր գործունեությունն է ծավալում շուրջ 190 երկրներում և տարածքներում, որպեսզի յուրաքանչյուր երեխա վաղ մանկությունից մինչ պատանեկություն կյանքի պահպանման և զարգանալու հնարավորություն ունենա: Ստեղծման պահից ի վեր՝ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ն ամբողջությամբ ֆինանսավորվում է անհատների, մասնավոր հատվածի, հիմնադրամների և կառավարությունների կամավոր նվիրատվություններով: ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ը Հայաստանում աշխատում է 1994 թվականից: Նրանք աջակցում են ՀՀ կառավարությանը՝ մշակել և իրագործել բարեփոխումներ, որոնք ուղղված են Հայաստանում երեխաների իրավունքների իրացման խոչընդոտների վերացմանը՝ հատուկ ուշադրություն դարձնելով ամենակարիքավոր և խոցելի երեխաներին: Վերջին 25 տարիներին Հայաստանում շնորհիվ ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ի աջակցության կիսով չափ կրճատվել է մանկական մահացությունը մինչև 5 տարեկան երեխաների շրջանում, պատվաստումների շնորհիվ երեխաների 90%-ը պաշտպանվել է կանխարգելելի հիվանդություններից, վերացվել է մորից երեխային ՄԻԱՎ – ի փոխանցումը, աղի համընդհանուր յոդացման արդյունքում վերացվել է օրգանիզմում յոդի անբավարարությունը, ընդլայնվել է նախադպրոցական կրթության հասանելիությունը, կրթությունը դարձրել է ավելի ներառական, աղետների ռիսկի նվազեցումը և արտակարգ իրավիճակներին պատրաստվածությունը ներառվել են կրթական ազգային ռազմավարության մեջ, ձևավորվել է խնամատար ընտանիքի ինստիտուտը՝ ծնողական խնամքից զրկված երեխաների համար, 75%-ով կրճատվել է շուրջօրյա և ուղղիչ հաստատություններում պահվող երեխաների թիվը: 2016 – 2020 թվականներին ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ը ջանք չի խնայելու, որպեսզի 0-6 տարեկան խոցելի աղջիկների ու տղաների և նրանց ընտանիքների համար հասանելի դառնան որակյալ, ներառական, առողջապահական և սնուցման ծառայությունները, հաշմանդամություն ունեցող երեխաները ներառվեն հասարակության մեջ, իրացնեն որակյալ կրթություն ստանալու իրավունքը և օգտվեն վերականգնողական ծառայություններից, կրթությունից դուրս մնացած երեխաները ընդգրկվեն կրթական համակարգում, յուրաքանչյուր երեխա ընտանեկան միջավայրում մեծանալու հնարավորություն ունենա, դպրոցները, ընտանիքներն ու համայնքները ձեռք բերեն արտակարգ իրավիճակներին դիմակայելու հմտություններ, դատական համակարգը երաշխավորի երեխայի լավագույն շահը, երկրում գործի երեխայի իրավունքների մշտադիտարկման համակարգ: Այս օրակարգը կազմված է նպաստելու Հայաստանի 2014 – 2025 թվականների զարգացման ռազմավարությունը, ինչպես նաև՝ մարդու իրավունքների, երեխայի իրավունքների պաշտպանության, կրթության և աղետների ռիսկի նվազեցմանը վերաբերող մի շարք այլ ազգային ծրագրերին և ռազմավարություններին: ՅՈՒՆԻՍԵՖ – ը, որպես երեխաների իրավունքների մասին բարձրաձայնող անկախ դերակատար, աջակցում է, որպեսզի ամենախոցելի երեխաների խնդիրները ներառվեն պետական քաղաքականության մեջ՝ գործընկերներին հրավիրելով երեխաների իրավունքների վրա հիմնված օրակարգի շուրջ և տրամադրելով բարձր մակարդակի միջազգային մասնագիտական փորձ:

ՀՀ սահմանադրություն

Տարբերակը բաղկացած է 16 գլխից և 220 հոդվածից: Հայաստանի Հանրապետությունն ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն է, իսկ Հայաստանի Հանրապետությունում իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին: Ժողովուրդն իր իշխանությունն իրականացնում է ազատ ընտրությունների, հանրաքվեների, ինչպես նաև Սահմանադրությամբ նախատեսված պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների ու պաշտոնատար անձանց միջոցով: Իշխանության յուրացումը որևէ կազմակերպության կամ անհատի կողմից հանցագործություն է: Հայաստանի Հանրապետությունում մարդը բարձրագույն արժեք է և մարդու, քաղաքացու հիմնական իրավունքների և ազատությունների հարգումն ու պաշտպանությունը հանրային իշխանության պարտականություններն են: Հայաստանի Հանրապետությունում ճանաչվում և հավասարապես պաշտպանվում են սեփականության բոլոր ձևերը, իսկ ընդերքը և ջրային ռեսուրսները պետության բացառիկ սեփականությունն են: Պետությունը խթանում է շրջակա միջավայրի պահպանությունը, բարելավումը և վերականգնումը, բնական պաշարների ողջամիտ օգտագործումը և ըստ այդմ, յուրաքանչյուր ոք պարտավորվում է հոգ տանել շրջակա միջավայրի նկատմամբ: Հոդված 14 – ը անդրադառնում է Զինված ուժերին, հոդված 15 – ը ՝ պետությունը, որպես խթան հանդիսանալու մշակույթի, կրթության և գիտության զարգացմանը: Հոդվածները բազմապիսի են և յուրաքանչյուր հոդված առանձնակի կերպով ներկայացված է:

Կանանց իրավունքների մասին.

Կանանց իրավունքները ամբողջ աշխարհի կանանց ու աղջիկներին վերագրվող իրավունքներն ու իրավասություններն են, որոնք հիմք են հանդիսացել 19 – րդ դարում կանանց իրավունքների շարժման ու 20 – րդ դարում ֆեմինիստական շարժման համար։ Որոշ երկրներում այս իրավունքներն ամրագրված են օրենքով, տեղական սովորույթներով ու վարվեցողությամբ, մինչդեռ այլ երկրներում դրանք անտեսված ու ճնշված են։ Մարդու իրավունքների ավելի ընդգրկուն պատկերացումներից տարբերվում են տղամարդկանց ու տղաների օգտին պատմական ու ավանդական կողմնակալության դեմ պահանջով, որն ուղղված է կանանց ու աղջիկների կողմից իրենց իրավունքներին տեր կանգնելուն։ ՄԱԿ – ի Բնակչության հիմնադրամի հայաստանյան գրասենյակի հետազոտության համաձայն՝ Հայաստանում կանայք միջինում 35.9 տոկոսով ավելի քիչ են վարձատրվում, քան տղամարդիկ: Կանայք հիմնականում զբաղված են ցածր վարձատրվող ոլորտներում: Ըստ նույն հետազոտության՝ պետական կառավարման հատվածում կանայք գերակշռում են, սակայն մեծապես ստորին, որոշումների կայացմանը չառնչվող օղակներում: Կանանց իրավունքների պաշտպանությունը և կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի բացառումը Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատանքի կարևոր ուղղություններից է: ՄԱԿ – ի համակարգում 1954 թվականից ի վեր գործում են կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիա, 1958 թվականից ՝ ամուսնացած կնոջ քաղաքացիության մասին կոնվենցիա, 1981 թվականից կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիա և դրան կից ֆակուլտատիվ արձանագրություն 2000 թվականից ի վեր: 1954 թվականից գործում է նաև կանանց քաղաքական իրավունքների մասին կոնվենցիա:

ՀՀ օրենքը մշակութային օրենսդրության հիմունքների մասին.

Հայաստանի Հանրապետության մշակութային օրենսդրության խնդիրներն են` ապահովել և պաշտպանել Հայաստանի Հանրապետության քաղաքացիների՝ խոսքի, ստեղծագործության ազատության, հասարակության մշակութային կյանքին մասնակցելու սահմանադրական իրավունքը, կարգավորել մշակութային գործունեության սուբյեկտների միջև առաջացող հարաբերությունները, սահմանել պետական մշակութային քաղաքականության սկզբունքներ, մշակույթին պետական աջակցություն ցուցաբերելու իրավական հիմքեր և ստեղծագործական գործընթացին պետության կողմից չմիջամտելու երաշխիքներ, ստեղծել Հայաստանի Հանրապետության մշակութային հարստության պահպանման, տարածման և զարգացման համար իրավական երաշխիքներ: Հայաստանի Հանրապետությունում պետական մշակութային քաղաքականությունը կազմակերպվում է մշակույթի պահպանման, տարածման և զարգացման պետական ծրագրերով: Պետական մշակութային քաղաքականության նպատակներն են ՝ հասարակության կողմից մշակույթի՝ որպես զարգացման միջոցի գիտակցումը, նոր արժեքների և նոր գաղափարների որոնումը, հասարակության ստեղծագործական ներուժի վերարտադրման և զարգացման համար պայմանների ստեղծումը, քաղաքացիական հասարակության ձևավորումը: Ի՞նչ է մշակույթ ասվածը. մշակույթը հասարակության կյանքի նյութական և հոգևոր ոլորտներում գործողությունների, զգայությունների և մտածողության եղանակների ամբողջությունն ու դրանց արժեքավոր արտահայտությունն է, ի՞նչ է ասել է, թե մշակութային գործունեություն. Մշակութային գործունեությունը մշակութային արժեքների և առարկաների պահպանումն է, ստեղծումը, տարածումը և մեկնաբանումը, մշակութային բարիքների մատուցումն ու իրացումը: Մշակութային արժեքները մշակույթի և արվեստի երկերն են, գեղարվեստական ժողովրդական ստեղծագործություններն ու արհեստները, բանահյուսությունը, բարոյագիտական և գեղագիտական գաղափարատիպերը, վարվեցողության կանոնները և ձևերը, լեզուները, բարբառներն ու խոսվածքները, ազգային ավանդույթներն ու սովորույթները, պատմաաշխարհագրական տեղանունները, մշակութային գործունեության մասին գիտական հետազոտությունների արդյունքները և մեթոդները, մշակութային ժառանգության առարկաները: Եվ, իհարկե, պետք է նշել այս երկու հասկացությունների մասին ևս.

Հայաստանի Հանրապետության մշակութային ժառանգություն՝ անցյալում ստեղծված մշակութային արժեքների ամբողջություն, որը Հայաստանի Հանրապետության և հայ ժողովրդի մշակութային ինքնության պահպանման ու զարգացման, համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ ներդրման համար հնագիտական, ճարտարապետական, պատմական, գեղագիտական կամ սոցիալ-մշակութային հայեցակետից ունի կարևոր նշանակություն.

Հայաստանի Հանրապետության մշակութային հարստություն՝ մշակութային արժեքների ամբողջություն (այդ թվում՝ մշակութային ժառանգության օբյեկտներ), որը հայ ժողովրդի համար ունի ազգային նշանակություն.

Դեղին տենդ

Դեղին տենդը արևադարձային շրջանների անտրոպոզոոնոզ և կարանտինային բնույթի սուր վարակիչ հիվանդություն է, որին բնորոշ է հեմոռագիկ սինդրոմը, դեղնախտը, երիկամների ախտահարումը, խիստ արտահայտված ինտոքսիկացիան և բարձր մահաբերությունը։ Հիվանդության հարուցիչները վիրուսներն են, իսկ փոխանցողները՝ Aedes ցեղին պատկանող մոծակները։ Դեղին տենդը տարածված է Արևմտյան Աֆրիկայում և Հարավային Ամերիկայում։ Չնայած դրան XX դարի երկրորդ կեսերին այս հիվանդությունն արձանագրվում է ոչ միայն վերը նշված էնդեմիկ երկրներում, այլև այնպիսի վայրերում, ուր այն առաջներում երբեք չի արձանագրվել,դրանցից են ՝ Աուդան, Եթովպիան և այլ վայրեր։ Այս հիվանդությանը յուրահատուկ է բնական օջախայնությունը։

1960 – 1962 թվականներին դեղին տենդի ուժեղ համաճարակ արձանագրվեց Եթովպիայում, ուր հիվանդացավ 200000 – ից ավելի մարդ, որից մահացավ 30000-ը։ Հետագայում, շնորհիվ ձեռնարկված միջոցառումների, հիվանդության դեպքերն աստիճանաբար նվազում են։ 1971 թվականին Աֆրիկայում արձանագրվել է ընդամենը 67 դեպք (Անգոլա և Զաիր)։ 1972 – 1974 թվականներին հիվանդության եզակի դեպքեր են արձանագրվել Գանայում, Կամերունում, Նիգերիայում։ Լատինական Ամերիկայի երկրներում 1973 – 1974 թվականներին վիճակն այնքան էլ բարվոք չի եղել։ Հիվանդության դեպքեր են արձանագրվել Բրազիլիայում, Բոլիվիայում, Կոլումբիայում, Պարագվայում, Պանամայում, Պերուում։ Վերջին տասնամյակներում, շնորհիվ հակահամաճարակային միջոցառումների և կանխազգուշական պատվաստումների, նկատվում է այս հիվանդության աստիճանական նվազում։ Բարեխառն կլիմայական պայմաններ ունեցող երկրներում դեղին տենդի տեղային դեպքեր չեն լինում, սակայն չի բացառվում բերովի դեպքերի հետագա զարգացումը այն երկրներում, ուր առկա են փոխանցողները։ Վարակված փոխանցողները ժամանակակից տրանսպորտի պայմաններում կարող են մի քանի ժամում էնդեմիկ վայրերից փոխադրվել այլ երկրներ և վարակել մարդկանց դեղին տենդով։

Վարակի աղբյուրը

Հիվանդ մարդիկ են (քաղաքային կամ համաճարակային տիպ), կապիկներն ու կրծողները (ջունգլիների կամ էնդեմիկ տիպ)։ Հիվանդության հարուցիչները մարդու օրգանիզմ են թափանցում մոծակների խայթելուց։ Հիվանդության գաղտնի շրջանը 3 – 6, հազվադեպ՝ 10 – 13 օր է։ Հիվանդության հարուցչներն օրգանիզմ թափանցելուց հետո բազմանում են ավշային հանգույցներում, այնտեղից անցնում են արյան մեջ, տեղակայվում են արյան անոթների էնդոթելյար հյուսվածքում։ Էնդոթելյար հյուսվածքում բավականաչափ հարուցիչներ կուտակելուց հետո դրանք նորից թափանցում են արյան մեջ, ախտահարում են նաև երիկամները, լյարդը, առաջանում է հեմոռագիկ սինդրոմ, խանգարվում է լյարդի և երիկամների ֆունկցիան, հետագայում խանգարվում է նաև նյութափոխանակությունը։

Տարբերում են դեղին տենդի երեք հիմնական կլինիկական ձևեր՝ անդեղնուկային (որի ժամանակ ախտահարվում են երիկամները), դեղնուկային և կայծակնային։ Վերջինիս ժամանակ արձանագրվում է շատ բարձր մահացություն (80%)։ Այս ձևերից բացի նկատվում են նաև ոչ տիպիկ, ջնջված, թեթև ձևեր։ Տիպիկի դեպքերում հիվանդի ջերմությունն հանկարծակի բարձրանում է (39 – 40°), հիվանդությունն ուղեկցվում է ուժեղ գլխացավով, սրտխառնոցով, փսխումներով։ Հիվանդներն ունենում են մկանային ցավեր, դեղնություն, քթի, ստամոքսի արյունահոսություն։ 3 – 4 օր հետո ջերմությունն իջնում է, և սկսվում է ջերմադադարի ժամանակամիջոցը, որը տևում է մի քանի ժամից մինչև 2 օր, որից հետո սկսվում է ջերմության բարձրացման երկրորդ ալիքը՝ 3 – 4 օր տևողությամբ։ Հիվանդների մոտ առաջանում են օլիգուրիայի երևույթներ, սրճաձյութագույն փսխուկ։ Սկզբնական շրջանում լինում են տախիկարդիայի երևույթներ, որը հետո վերածվում է բրադիկարդիայի։

Հիվանդության հարուցիչը ՝ Viscerophillus tropicus – ը, ֆիլտրվող վիրուս է։ Լաբորատոր ախտորոշումը կատարվում է վիրուսոլոգիական քննությամբ, հիվանդի արյունով վարակում են կապիկների և մկնանման կրծողների գանգուղեղը։ Դրական է համարվում, երբ վարակված կենդանու մոտ առաջանում է էնցեֆալիտ, որից էլ դրանք սատկում են։ Կատարվում է նաև շճաբանական քննություն, երբ հիվանդների արյան շիճուկում երկրորդ շաբաթից հետո հայտնաբերում են սպեցիֆիկ հակամարմիններ։ Հիվանդները առողջ մարդկանց համար վտանգավոր են հիվանդության գաղտնի շրջանի վերջին օրերից և հիվանդության առաջին օրերից սկսած։ Կապիկների և այլ կենդանիների վարակելիության տևողությունը դեռևս պարզված չէ։

Փոխանցման մեխանիզմը

Հիվանդ մարդկանցից և կենդանիներից առողջներին է փոխանցվում միայն Aedes և Haemagogus ցեղին պատկանող մոծակների օգնությամբ։ Aedes ցեղին պատկանող մոծակը սինանտրոպ է և վարակը փոխանցում է հիվանդ մարդուց առողջին, իսկ Haemagogus – ը էկզոֆիլ մոծակ է և վարակը փոխանցում է հիվանդ կենդանուց առողջ կենդանուն։ Հիվանդության հարուցիչները փոխանցողների օրգանիզմում մնում են ամբողջ կյանքի ընթացքում։ Մարդկանց ընկալությունը դեղին տենդի նկատմամբ հասնում է գրեթե 100% – ի։ Այս հիվանդության նկատմամբ էնդեմիկ վայրերում հիվանդանում են անգամ մանուկները։ Ինչպես վառ արտահայտված կլինիկական նշաններով ընթացող, այնպես էլ ոչ տիպիկ ձևով հիվանդանալուց հետո առաջանում է կայուն անընկալություն և կրկնակի վարակումից հետո հիվանդություն չի առաջանում։ Հետպատվաստումային անընկալությունը տևում է 5 – 10 տարի:

Կանխարգելումը

Տարվում է էնդեմիկ վայրերում վարակվածներին և փոխանցողներին հայտնաբերելու, նրանց նկատմամբ հակահամաճարակային միջոցառումներ անցկացնելու ուղղությամբ։ Դեղին տենդով յուրաքանչյուր հիվանդի հայտնաբերման դեպքում անհապաղ անհրաժեշտ է հայտնել ԱՀԿ։ Ուղևորները, որոնք մեկնում են այս հիվանդության նկատմամբ անապահով երկրներ մեկնելուց 20 -10 օր առաջ պարտադիր կարգով ենթարկվում են պատվաստման։ Դեղին տենդով հիվանդներին պարտադիր հոսպիտալացման են ենթարկում։ Ախտորոշումը կատարվում է կլինիկական նշաններով, համաճարակագիտական անալիզով, լաբորատոր մեթոդներով։ Հիվանդների պատճառային բուժում գոյություն չունի։ Պաթոգենետիկ բուժումը տարվում է ինտոքսիկացիայի, արյունազեղումների և արյունահոսությունների, սիրտանոթային համակարգի կանոնավորման, երիկամային անբավարարության ուղղությամբ։ Հիվանդի հետ շփման մեջ եղած անձինք 6 օր տևողությամբ մեկուսացվում են։
 
Փոխանցման մեխանիզմի նկատմամբ միջոցառումները նույնն են, ինչ մալարիայի ժամանակ։ Անհրաժեշտ է խիստ հսկողություն սահմանել օդային տրանսպորտում։ Զանգվածային պատվաստումների համար օգտագործվում են բավականին արդյունավետ կենդանի վակցինաներ շտամ դակար կամ 17D: Մեծ կիրառություն ունի վերջինը, որը օժտված է պակաս ռեակտիվությամբ։ Օգտագործվում է միանվագ ենթամաշկային կամ վերմաշկային ուղիներով։ Անընկալությունը պատվաստվածի մոտ առաջանում է 7 – 10 օրյա պատվաստումից հետո և պահպանվում է մինչև 10 տարի։ Համաճարակաբանական արդյունավետությունը պատվաստվածների մոտ բավականին բարձր է՝ 90 – 98%:

Վիրուսներ

Վիրուսները մարդու, կենդանիների և բույսերի վարակիչ հիվանդությունների մանրագույն հարուցիչներ են: Հին ժամանակներից հայտնի են կատաղությունը, ծաղիկը, պոլիոմիելիտը, գրիպը, կարմրուկը, դեղին տենդը և այլ հիվանդություններ, որոնցից միլիոնավոր մարդիկ էին մահանում, իսկ հիվանդահարույց մանրէները հայտնաբերել չէր հաջողվում: Միայն 1892 թ-ին ռուս գիտնական Դ.Ի. Իվանովսկին հայտնաբերեց բակտերային զտիչից անցնող ախտածին այդ տարրը, որը հետագայում անվանեցին լատիներեն «վիրուս» (թույն) բառով: Վիրուսն առանձին հաջողվել է տեսնել էլեկտրոնային մանրադիտակով, և պարզվել է, որ ամենապարզ վիրուսը գալարաձև ոլորված, թաղանթապատ մեծ մոլեկուլ է, որին բնորոշ է գոյության 2 ձև՝ արտաբջջային (հանգստացող) և ներբջջային (բազմացող կամ վեգետատիվ): Ընկնելով օրգանիզմ՝ վիրուսները կպչում են իրենց նկատմամբ զգայուն բջիջներին և հանգստացող ձևից անցնում բազմացողի: Վիրուսի գալարն անմիջապես դեն է նետում իր թաղանթը, արագորեն թափանցում բջջի մեջ, և տեղի է ունենում զարմանահրաշ մի երևույթ` առաջանում են վիրուսի նոր մոլեկուլներ՝ տիրոջ բջիջն արտադրում է վիրուսային մասնիկների պատճեններ: Նոր վիրուսները դուրս են գալիս բջջի մակերևույթ և թափանցում հարևան բջիջների մեջ ու ախտահարում դրանք: Կենդանի բջջից դուրս վիրուսների կենսագործունեությունը դադարում է: Վիրուսները, մյուս կենդանի օրգանիզմների նման, օժտված են ժառանգականությամբ: Նրանք կարող են փոփոխվել և հարմարվել շրջակա միջավայրի պայմաններին:Վիրուսների հարուցած հիվանդությունները հեշտությամբ փոխանցվում են հիվանդներից առողջներին և արագ տարածվում: Երկար ժամանակ ենթադրվում էր, որ վիրուսներն առաջացնում են միայն սուր զանգվածային հիվանդություններ: Այժմ ապացուցված է, որ նրանք նաև տարբեր քրոնիկական հիվանդությունների (նույնիսկ՝ տարիներ տևող) առաջացման պատճառ են:

Ամենախոշոր վիրուսը (ծաղիկ հիվանդության) չափերով մոտ է ոչ խոշոր բակտերիաներին, ամենափոքրերը (գլխուղեղի բորբոքման, պոլիոմիելիտի, դաբաղի հարուցիչները)՝ խոշոր սպիտակուցային մոլեկուլներին (օրինակ՝ արյան հեմոգլոբինի մոլեկուլին): Այսինքն՝ կան հսկա և թզուկ վիրուսներ: Վիրուսների չափերը տատանվում են 15–300 նանոմետրի (նանոմետրը միլիմետրի միլիոներորդ մասն է) սահմաններում:  Ըստ քիմիական բաղադրության՝ տարբերում են պարզ և բարդ վիրուսներ: Պարզ վիրուսները կազմված են սպիտակուցներից և նուկլեինաթթուներից, բարդ վիրուսները պարունակում են նաև ածխաջրեր, ճարպեր, որոշ վիրուսներ՝ նաև ֆերմենտներ:Հաջողվել է նաև կշռել ու չափել վիրուսը, պարզել նրա քիմիական բաղադրությունը, բազմացման օրինաչափությունները, բնության մեջ զբաղեցրած տեղն ու դերը հիվանդությունների առաջացման գործում, ինչպես նաև մշակել վիրուսային վարակների (որոնց շրջանակը շատ ընդարձակվել է) դեմ պայքարի արդյունավետ եղանակներ: Հակաբիոտիկները վիրուսների վրա չեն ազդում, սակայն վիրուսային հիվանդությունների մեծամասնության դեպքում կարելի է պատվաստումներ կատարել. վիրուսի թուլացրած շտամի հիմքի վրա պատրաստած վակցինան ներմուծվում է մարդու օրգանիզմ, և, որպես պատասխան այդ ներգործության, մշակվում են հակամարմիններ, որոնք պայքարում են տվյալ վիրուսային հիվանդության հարուցչի դեմ: Գոյություն ունեն նաև օգտակար վիրուսներ: Սկզբում առանձնացվել և փորձարկվել են բակտերիաները խժռող վիրուսները (բակտերիոֆագեր), որոնք կիրառվել են դիզենտերիայի, խոլերայի, որովայնային տիֆի ժամանակ, սակայն բակտերիաները շատ արագ հարմարվել են բակտերիոֆագերին և կորցրել զգայունությունը դրանց ազդեցության նկատմամբ: Հակաբիոտիկների հայտնագործումից հետո բակտերիոֆագերը կիրառվում են միայն բակտերիաների ճանաչման համար, քանի որ դրանք ճիշտ գտնում և արագ քայքայում են «իրենց բակտերիաներին»: Օգտակար են նաև ողնաշարավոր կենդանիներին ու միջատներին վարակող վիրուսները: Օրինակ` Ավստրալիայում գյուղատնտեսական մշակաբույսերը մորեխից արագ ոչնչացնող վայրի ճագարների դեմ  պայքարի նպատակով օգտագործված միքսոմատոզի վիրուսը 10 – 12 տարում ոչնչացրել է վարակված բոլոր կենդանիներին: Որպես վարակի տարածման աղբյուր՝ օգտագործել են վարակված մոծակներ: Հեռանկարային է նաև վիրուսների կիրառումը ճակնդեղն ու գազարն ախտահարող թրթուրների, ինչպես նաև տնային ցեցերի դեմ պայքարում:

<< Խորհրդային Հայաստանի մշակույթը 1920-1945 թթ․․ Կրթություն և գիտություն>>

Կատարե՛ք համամատական աշխատանք՝
Խորհրդային Հայաստանի կրթության և գիտության և ներկ կրթական և գիտական համակարգերի միջև։ Օգտվե՛ք ձեր և ձեր ծնողների փորձից։ Օգտագործե՛ք համացանցում և գրականության մեջ առկա համապատասխան նյութերից։

Խորհրդային Հայաստանի և ներկայիս կրթական համակարգերը՝ իմ կարծիքով, բավականին տարբերվում են։ Եթե երկար մտածենք կհասկանանք, որ շատ տաղանադավոր և հայտնի մարդիկ սովորել և կրթվել են հենց խորհրդային Հայաստանում, օրինակ՝ Հրաչյա Աճառյան, Ավետիք Իսահակյան և շատ այլոք։ Հենց այդ մարդկանց շնորհիվ զարգացավ երկրի տնտեսությունը, վերացավ անգրագիտությունը։ Ճիշտ է, մեր ժամանակներում նույնպես բավականին շատ են տաղանդավոր մարդիկ, բայց ի շնորհիվ ո՛չ լավ տնտեսական վիճակի, շատերը իրենց ապագան պատկերացնում են արտերկրում։ Հիմա կրթական համակարգը էլ ավելի զարգացած է, քան խորհրդային Հայաստանում, այդ ամենն ակնհայտորեն երևում է։ Այն ժամանակ զգացվում էր մանկավարժների խիստ պակաս, իսկ այժմ ուսուցիչներն ու մանկավարժները բավականին շատ են և բավարարում են բոլոր կրթական հաստատություններին։ Ուսումնասիրելով նաև, թե ինչ կրթական համակարգում էին սովորում ծնողներս, կարող եմ ասել, որ իրոք բավականանին բարելավել է կրթական համակարգը։ Ծնողներս ասում են, որ իրենց մոտ նույնպես կար դասավանդողների պակաս, որը իհարկե խանգարում էր պատշաճ կրթական ծրագրի իրականացմանը։